In de 'knoek'

We zitten aan de keukentafel bij Jan Jaap van Almenkerk in een wijk aan de kust (Sabadeco). Met zijn vrouw Maaike heeft Jan Jaap de stichting Kibra Hacha opgezet, die zich onder meer inzet om jongeren van Bonaire in contact te brengen met de natuur en de traditionele kunuku-cultuur http://stichting-kibrahacha.blogspot.com/. Jan Jaap heeft tropische bosbouw gestudeerd en heeft lang in de tropen gewoond en gewerkt. Sinds vier jaar woont hij met zijn gezin op Bonaire. De rooofbouw die er op dit eiland is en wordt gepleegd gaat hem aan het hart. Het adviesbureau Wayaká Advies van Jan Jaap helpt alle mogelijk partijen bij de aanleg van nieuwe natuur en bos. Hij maakt ook landschappelijke beplantingsplannen, onder andere voor een landgoed op het eiland. Jan Jaap ondersteunt onder meer de Boomplantdag op Bonaire. We praten met hem over onze eerste ervaringen in ons gebied en determineren samen de takken die we hebben meegenomen. Jan Jaap heeft nieuwe bosbouwkundige principes ontwikkeld voor Bonaire die de irrigatie tot een minimum kunnen beperken. Daarbij maakt hij slim gebruik van de regentijd, inheemse droogteresistente soorten en de Wabi-boom, een stekelige acaciasoort die als pioniersoort dominant wordt op het eiland waar veel kaalslag en erosie plaatsvindt. 

Samen rijden we naar de kwekerij van Edshel Martha, die diep in de 'knoek' verstopt zit en die we waarschijnlijk ook nooit hadden kunnen vinden zonder Jan Jaap!  Edshel is een lieve en betrokken Bonairiaan die ons meteen toevertrouwt dat hij zonder planten niet kan leven. Na een carrière als onderhoudsman/tuinman bij een groot resort is hij een kleine kwekerij begonnen bij de kunuku (zeg maar volkstuin/zelfvoorzienend agrarisch bedrijfje) van zijn familie. We nemen het hele inheemse bomensortiment met hem door. Zijn grote passie is inheems fruit, dat nog maar weinig geteeld wordt omdat dit eiland werkelijk alles importeert en zelfvoorziening in onbruik is geraakt. Het doet hem verdriet en daarom zet hij zich in om samen met jongeren op de kwekerij te werken. Dat is een heel succesvol project! 

Edshel voor zijn nieuwe 'kas' die leguanen buiten de deur moet houden. Hij kweekt er allerlei soorten fruit, kruiden en groenten. Op de achtergrond een papaya.

Ook Edshel spreekt zijn hoop uit dat de nieuwe brede school een rol kan vervullen bij het weer vertrouwd maken van kinderen met de vruchten van hun eiland. Het leven is door de introductie van dollar, Nederlandse belastingen en Curaçaose invoerrechten duur geworden en Bonaire heeft zoveel te bieden....Bovendien is het samen werken in de natuur rustgevend en gezellig. In gedachten tekenen wij al een mooie tuinmanswoning voor Edshel in ons plan! We nemen met hem de principes van de knuku door. Net als de ons vertrouwde Nederlandse erfbeplantingen is de kunuku een even eenvoudig als ingenieus principe van  wisselteelt, slim watergebruik en seizoenen (regentijd).
Hij laat ons zien hoe hij teelaarde en potgrond maakt van de aanwezige diabaas (vulkanische ondergrond), geitenmest en koraalkalk. Er groeit ondanks de regen die er nu valt geen onkruid in! We nemen uitgebreid door hoe hij op de kwekerij en de kunuku met water werkt. Sinds kort mag er op Bonaire weer water bovengronds worden opgevangen (voorheen was je verplicht dit van het waterbedrijf af te nemen en waren muggen een belemmering). Maar Edshel heeft ook putten geslagen, waar hij redelijk zoet water uit haalt. het water is gelukkig niet erg brak maar heeft een hoog kalkgehalte, maar na de bezinking kan hij er zijn jonge planten mee beregenen. We praten veel te lang maar doen heel veel groene inspiratie op. We krijgen allebei een Kibra Hacha mee, de levensboom van Bonaire. In Nderland zal het een kamerplantje blijven, hier is het een indrukwekkende boom die gedurende een week met een gele gloed van bloesen bedekt is.

Francisca, Edshel en Carien na een planten/zaadjes/bolletjesruil: allemaal blij!