Tres piedras de fogón

Boi Antoin op het kantoor van Extra

Natuur, cultuur en geschiedenis, of  tres piedras de fogón (de kookplaat op drie stenen, een traditioneel Bonariaans kooktoestel):  dat zijn de drie onlosmakelijk met elkaar verbonden hoekstenen van Bonaire, aldus Boi Antoin. Deze bijzondere Bonairiaan heeft zijn leven gewijd aan het behoud van het cultureel erfgoed van Bonaire. Boi weet gewoon alles over Bonaire! Wie wij ook spreken op het eiland: kwekers, beplantingsdeskundigen, ambtenaren, de eigenaar van de plaatselijke boekwinkel: iedereen zegt: dat moet je aan Boi Antoin vragen. Gisteren (we lopen inmiddels al een dag achter met dit blog) hadden wij een inspirerend gesprek met hem op de redactie van zijn Papiamentu-krant Extra, schuin tegenover het gloednieuwe kantoor van de Rijksdienst Caribisch Nederland. Boi maakt zich zorgen: de Bonairiaan bekommert zich te weinig om de natuur, voor zijn cultuur en zijn geschiedenis. De helft van de bevolking komt bovendien uit andere landen: Colombia, China, Nederland, Amerika, Curacao etc. Veel oude gewoonten en gebruiken, waaronder de bijzondere omgang met de natuur en het cultuurlandschap dreigt verloren te gaan. Boi hoop dat wij in ons plan de drie piedras weer beleefbaar zullen maken voor Bonairaanse kinderen op de Brede school en alle andere ingezetenen en toeristen. Bonaire is immers meer dan een mooi duikparadijs! Hij weet veel te vertellen over de Indiaanse geschiedenis van de wijk waar het gebied aan grenst en van ons plangebied zelf. Vol verhalen en met een prachtige digitale historische kaart (1915) van Bonaire, die wij aan de mediatheek van Larenstein zullen schenken (dankjewel Boi!) willen wij naar het plangebied vertrekken, maar we krijgen een langdurige regenbui: de regentijd is volop begonnen op Bonaire. Naar het gebied gaan is zinloos: de onverharde paden zijn nu onbegaanbaar; fotograferen en schetsen onmogelijk. We maken een rit naar Cai, waar de beroemde mangrovebossen van Bonaire het landschap domineren: we zien er flamingo's en de spectaculaire luchtwortels van dit mooie RAMSAR-gebied (Wetlandsverdrag). Een vriendelijk paard steekt zijn hoofd door het raampje van de auto voor een gesprekje met Francisca. We stoppen bij de Vlindertuin/Butterfly Garden www.butterflygardenbonaire.com  waar we een spontane ontmoeting hebben met Georgie Rigault. De Vlindertuin is net heropend en Georgie en zijn partner proberen, midden in het Kunuku-landschap een bijzondere plek te maken waar mensen kunnen kennis maken met de bijzondere natuur en beplantingen van Bonaire en bovendien heel lekker kunnen eten. Twee studenten Food Design van de HAS in Den Bosch hebben gewerkt aan de menukaart en de receptuur waarin uitsluitend lokale producten worden verwerkt en wij laten ons dat smaken! Na de (vlinder)tuin te hebben bewonderd, behalve Francisca, die vanwege de muggen Deet gebruikt) en hebben bestudeerd hoe deze plek landschappelijk is ingepast rijden we verder. 

Francisca met Cadushy bij de Butterfly Garden

Voort moeten we: we hebben een afspraak met een Nederlands echtpaar, dat al vanaf 1969 met tussenpozen op Bonaire woont. Hun prachtige onder architectuur gebouwde huis op Punt Vierkant in de zuidwestpunt van het eiland met tuin en privé baai maakt een diepe indruk op ons. We horen verhalen over orkanen die al een aantal jaren hun tuin hebben verwoest, over zoute 'spray' waar maar heel weinig planten tegen kunnen en over gebakken klinkers uit Venezuela die sinds het huidige bewind daar niet meer bijbesteld kunnen worden en tenslotte leguanen die er met de bloemen van de Hibiscus vandoor gaan... Jammer dat de zon zo snel ondergaat, we zouden graag nog meer willen zien en ook de huizen/tuinen van Piet Boon, die ook in deze wijk staan. Gelukkig komen we er nog terug! 


Wat een volle dag: 's morgens hadden wij al gesprekken bij DROB over de infrastructuur, fundering van wegen en beheer en aanleg van de openbare ruimte en over het Bonairiaanse natuurbeleid en ecologie met respectievelijk Eric Soleana en Frank van Slobbe. Opnieuw valt op hoe toegewijd de ambtenaren op Bonaire zijn. Jammer dat wij in Nederland soms andere geluiden horen over de Bonairiaanse overheid. Beiden zijn vanuit hun expertise blij met onze visie op het gebied: Soleana vanwege de verbetering van de sociale cohesie, de mogelijke introductie van een landschappelijk stadspark en een nieuwe stimulans voor het gebruik van de fiets op Bonaire; van Slobbe omdat de natuur dicht bij de kinderen wordt gebracht en omdat zijn wensen over bouwen met respect voor natuur en ecologie in onze planvisie een plaats zullen krijgen. Uit beide gesprekken volgt dat beheer een heel groot probleem zal worden. Bonaire heeft gewoon te weinig geld om de beheersniveau's te halen die we in Nederland gewend zijn. Beheer gebeurt hier niet of op ad hoc basis (als er weer een een potje geld is) en daar lijkt voorlopig geen verandering in te komen. Terug in Nederland zullen we alternatieve beheerstrategieën proberen te ontwikkelen en uitgekiend 'onderhoudsarm' te ontwerpen.